Kırklareli’de aktif bir şekilde yerel basının içinde yer aldığım için yerel gazetelerdeki işleyişin her bir noktası beni ilgilendiriyor.
Yerel basın, medyanın sayıca büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Ülke genelinde il ve ilçelerde yayımlanan yerel gazetelerin sayısı Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı verilerine göre 2000’i aşmaktadır. Oysa tüm ülkede dağıtılan gazetelerin yani ulusal/ yaygın basının sayısı 20 civarındadır.
Yerel gazetelerin durumu, Türkiye’nin bölgelerine göre farklılıklar göstermektedir. Sosyo-ekonomik olarak gelişmiş, gelir düzeyi yüksek, reklam verecek kuruluşların bulunduğu büyük illerdeki yerel gazeteler, ulusal basınla yarışabilecek içerikte ve teknik kalitededir. Bu gazetelerin dağıtıldıkları il ve ilçelerin nüfusuna oranla etkili olabilecek bayi satışları ve aboneleri de bulunmaktadır. Batı illerindeki yerel basının yapısı çoğunlukla bu türdedir. Aynı zamanda belli bölgelerin önemli illerinde, tarihsel olarak yerel basının gelişmiş olmasının da etkisiyle önemli ve görece güçlü yerel gazeteler yayımlanmaktadır. Örneğin, İzmir, Bursa, Konya, Trabzon, Kocaeli, Eskişehir, Adana, Antalya, Kayseri, Erzurum gibi illerde bu türden bir yerel basın yapısından söz edilebilir.
Bu tip gelişmiş bölgelerdeki yerel gazeteler, çalışma alanı olarak da diğer illere göre daha önemlidir. Anadolu’daki küçük yerel gazeteler genellikle birkaç kişinin çalıştığı aile işletmeleri ve matbaacılık gibi yakın işlerin yanında yürütülen yapıdadır
Yerel gazetelerin sayısına bakıldığında istihdam edilmesi gereken gazeteci sayısının, ulusal basına göre çok daha fazla olması gerektiği de ortadadır. Ancak yerel basının içinde bulunduğu ve bir bölümü uzun yıllardır çözümsüz kalmış bazı yapısal sorunlar gerektiği kadar gazeteci çalıştırılmasını engellemektedir. Bunların başında genel ekonomik gelişimin yetersizliği ve bunun reklam gelirlerine yansıması gelmektedir.
Yerel gazetelerin sorunlarının bir bölümü, makro ekonomik yapıdan kaynaklanmaktadır. Türkiye’nin pek çok il ve ilçesinde, basının yaşamasını sağlayacak düzeyde ekonomik faaliyet ve dolayısıyla reklam bulunmamaktadır. Okuyucuların yerel gazete satın almama, abone olmama nedeniyle satış gelirinin de bulunmaması sonucunda, gazeteler maliyetlerini dahi karşılayamayan işletmelere dönüşmektedir.
Basın İlan Kurumunun ve valiliklerin dağıttığı resmî ilanları almak için çıkarılan ve okuyucuya ulaşmayan, bir tür kapalı devre yayın niteliğindeki gazeteler nedeniyle yerel gazete sayısı birkaç bine ulaşmakla birlikte, bunların önemli bir bölümünün gerçek anlamda gazete olmadığı bilinmektedir. Yerel gazetelerde çalışan gazetecilerin sayısı ve niteliği de sorunun önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Gazeteler genellikle çok küçük bir kadro ile çıkarılmakta, gazetecilere işin gereğine uygun ücret ödenememekte, dolayısıyla nitelikli eleman istihdamı mümkün olmamaktadır.
1980’lerin sonu itibariyle, 876 yerel gazetenin yaklaşık yüzde 80’inin çalışan sayısının 5’in altında olduğu, yüzde 16’sının bir kişi tarafından, yüzde 25’inin 2 kişi tarafından çıkarıldığı, dolayısıyla yaklaşık yüzde 42’sinin çalışan sayısının 2’yi geçmediği toplam yerel basın çalışanı sayısının da 2300 kişi olduğu saptanmıştır. Yerel basının gelişmiş olduğu İzmir, Bursa, Adana, Konya, Sakarya, Kocaeli, Antalya, Kayseri, Gaziantep, Trabzon gibi illerde, gazete çalışanlarının sayısı 10 ve üzerindedir.
2006 yılı itibariyle Basın İlan Kurumu şubesi bulunan 10 ilde yapılan bir araştırma ise bu illerdeki gazetelerde çalışan sayısının İzmir ve Bursa gibi illerde 100’ü aşabildiğini ortaya koymuştur. Ancak tüm iller için aynı sayılardan söz etmek mümkün değildir. Kurum şubesi bulunan en eski illerden olmasına rağmen Adana’daki gazetelerin çalışan sayıları 7-22 arasındadır. İstanbul’daki yerel gazeteler bu sayı, 12-36, Ankara’da 9-39. Konya’da 20-44, Trabzon’da 12-39. Gaziantep’te 7-15, Kayseri’de 6-16, Antalya’da 7-16 arasında değişmektedir. Çalışanların ağırlıklı olarak erkek ve lise mezunu olduğu da aynı araştırma ile ortaya konmuştur.
Yerel gazetecilerin çoğunluğunu oluşturan lise mezunlarının toplam sayısı ise 943’tür. Oransal olarak bakıldığında yerel gazetelerin çalışanlarının yaklaşık yüzde 50’sinin lise mezunu olduğu görülmektedir. Ortaokul mezunlarının sayısı 155, oranı yaklaşık yüzde 8’dir. Yerel gazetelerde 59 (yüzde 3.1) da ilkokul mezunu çalışan bulunmaktadır. Bu veriler yerel gazete çalışanlarının yüzde 60’ından fazlasının üniversite mezunu olmadığını göstermektedir. İletişim fakültesi mezunlarının yerel gazetelerdeki oranının yüzde 10’a dahi ulaşamaması ise düşündürücüdür. Araştırma verilerine göre 10 ildeki toplam sarı basın kartı sahibi gazeteci sayısı 696’dır. Çalışanların yaklaşık yüzde 37’sinin sarı basın kartına sahip olduğu görülürken, 212’ye göre kadrolu çalışanların sayısı 1246’dır.
BYEGM verilerinde yerel gazete sayısının 2500-3000 arasında olduğu belirtilmektedir. TÜİK’in yazılı medya istatistiklerine göre 2014 yılında yayımlanan gazetelerin yüzde 89’u yerel, yüzde 4,9’u bölgesel ve yüzde 6,2’si ise ulusal yayın yapmaktadır. Dergilerin ise yüzde 38,2’si yerel, yüzde 6,6’sı bölgesel iken, yüzde 55,2’si ulusal yayın yapmaktadır. Genel olarak bakıldığında gazete ve dergilerin yüzde 59,2’si yerel, yüzde 5,9’u bölgesel ve yüzde 35’i ise ulusal yayın yapmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı verilerine göre, 9235 basın kartı, 145 basın şeref kartı, 78 serbest basın kartı, 4957 sürekli basın kartı olmak üzere toplam 14415 kişi basın kartı sahibidir.
