Merhabalar,
Bundan böyle ekonomi yazılarım ile Kırklareli Gazetesi’nde beraber olacağımız İktisat Kantini adlı köşemizdeki ilk yazıma son günlerde oldukça popüler olan ve ekonomi literatürüne biraz da mizahi bir bakış açısıyla kazandırdığımız enflasyon göstergesi Menemen Endeksi ile başlamak istedim. Menemen Endeksi ile ilgili daha önce basında çıkan haberleri Fox Ana Haber ve Halk TV’den izleyebilirsiniz.
Hepimizin bildiği, sık sık yediği, lezzetli, hazırlanması pratik ve görece ucuz bir öğün olduğu için menemen ülkemizde çok sevilen ve bilinen bir yemek hatta serbme kahvaltıların popülerleşmesi ile sabah öğünlerinin de vazgeçilmezidir. Türk mutfağında yalın lezzetler arasında önde gelen menemen “halk mutfağı” nın da vazgeçilmez neferlerinden biridir. Aynı kaptan yenebilme ve ofis dışı saha işlerinde çalışan işçiler tarafından da sıklıkla tercih edilen menemenin birleştirici bir özelliği de mevcuttur.
Menemenin hikayesi Cumhuriyetin ilk yıllarında Girit’ten Menemen’e göçen, tarla ve bahçe bitkileri yanında bağcılık ve zeytincilik konusunda da oldukça tecrübeli olan Giritli Türkler Menemen’e geldiklerinde ise Menemenliler’in ''Etli Domates'' adını verdikleri bir yemekle tanışmaları ile başlar. Menemenliler, domatesleri güzelce kavurduktan sonra patates ve etleri ekleyip güveçte pişiriyorlardı. Buna da ''Etli Domates'' diyorlardı. Domatesi kendi yemek kültürleri içerisine yeni yeni alan Giritli Türkler, otlarla yaptıkları yemeklerinden yola çıkarak, Etli Domates'deki patates yerine soğanı, et yerine de domatesi kullanarak, domatesli yumurtayı ortaya çıkarmışlar. Günümüzde bazı yerlerde menemen için, yumurtalar çırpılarak ve domatesler rendelenmiş halde yemeğe katılır. Trakya’ da domateslerin diriliklerini kaybetmeden yemeğe ilave edilmeleri esastır. Yumurta sarıları da patlatılmadan ilave edilir. Kahvaltılar için dahi tercih edilen kolay bir yemektir.
Gerek ortaya çıkış öyküsü gerekse günümüzdeki tüketim alışkanlıkları ve göre düşük maliyeti ile hem kültürel ham de ekonomik anlamda bir fikir birliğidir aslında menemen. Yapımında kullanılan gıda ürünleri de mutfakta en çok kullanılan ürünler olarak karşımızı çıktığından her ayın sonunda yapılan “istatistiki verilerde TÜİK tarafından hesaplanan enflasyon mutfaktaki enflasyondan çok daha düşük” savını desteklemek için daha basit bir endeks oluşturabilmek için biçilmiş kaftandır.
Bu çıkış noktasın ışığında Ocak 2018’i 100 baz olarak alıp oluşturduğumuz Menemen Endeksine göre Şubat 2019 enflasyon verilerine göre bir menemenin maliyeti ocak 2018’e göre nominal olarak %69 artıştır göstermiştir. Menemen Endeksi ise 122 değeri ile Aralık ayına göre 23 puan arttığını görüyoruz. Menemeni mutlaka soğansız yaparım diyen okurlar için ise bir menemenin maliyeti ocak 2018’e göre nominal olarak %53 artıştır göstermiştir. Bu noktada Vedat Milor’un başlattığı menemen soğansız mı yapılır yoksa soğanlı mı fikir telakkisine iktisadi bakış açısıyla kolayca cevap verebiliriz. Endeks verisi ise 121’e ulaşarak 20 puan artmış.
Big Mac endeksi ilk olarak Eylül 1986’da The Economist dergisi tarafından hazırlanmıştır. Bir mal sepetinin fiyatının dünyanın her yerinde aynı olmasından hareketle günümüzde Satınalma Gücü Paritesinin daha anlaşılabilir olması için ortaya çıkartılmış en yaygın endeks Big Mac endeksidir. Popüler endeksler özellikle daha geniş kitlelere ve kamu oyuna yoğun istatistiki verileri özetlemek için etkin araçlardır. Menemen Endeksi ile küresel benzerlerine de uygun olarak ay ay güncellenerek sokaktaki enflasyonu biraz da mizahi bir bakışla takip etmeye devam edeceğiz. Muhtemelen tanzim satışların suni etkisi ile endekste gerileme ile karşılacağız ama yıl içinde endeksin yine yükselerek devam etmesi kaçınılmaz gibi görünüyor.
